İZMİR’İN İŞGALİ VE MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ’NDE HAZIRLANAN RAPORLAR

Bu yazımızda kpss tarih dersi konuları arasında yer alan İzmir’in İşgali ile Anadolu için hazırlanan raporlardan olan Amiral Bristol Raporu, General Harbourd Raporu, Dr. Esat Işık Raporu ve General Milne Raporunu inceleyeceğiz.

İZMİR’İN İŞGALİ (15 MAYIS 1919)

• Daha önceden İtalya’ya verilmesi planlanan İzmir ve çevresi Paris Barış Konferansı’nda Yunanistan’a verilmiştir. Sebebi ise İngiltere’nin, bölgede güçlü olan İtalya yerine zayıf olan Yunanistan’ı tercih etmesiydi.
• Osmanlı Devleti İzmir’in işgal edileceğini halktan gizlemiştir. Çünkü aslında İzmir işgal değil ilhak edilecekti.

NOT: İlhak ve İşgal arasındaki fark nedir? Aynı anlamama mı geliyorlar?

İlhak ve işgal aynı anlama gelmemektedir. İlhak, bir devletin kendisine ait olmayan topraklarını tam egemenliği altına alması, orayı kendi topraklarına katması anlamına gelir. İşgal ise bir yeri düşmanın ele geçirmesidir.

• İzmir’in işgal edileceği haberlerinin yayılmaya başlamasıyla İzmir halkı Meşatlık adı verilen Yahudi mezarlığında toplanmış ve işgale tepki göstermişlerdir.
• İşgalden hemen önce Redd-i İlhak Cemiyeti kurulmuştur.
• Yunan kuvvetleri Megola İdea’yı (Büyük Fikir) gerçekleştirebilmek için 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’i işgal etmiştlerdir.
• İzmir’in işgaline ilk tepki İnsan Hakları anlamına gelen Hukuk-u Beşer Gazetesi’nin başyazarı Hasan Tahsin’den gelmiştir.
• Asıl adı Osman Nevrez olan Hasan Tahsin Yunan askerine ateş atmış ve Batı Anadolu’da ilk kurşunu atan kişi olmuştur.
• İzmir’in işgaline verilen ilk tepkilerden biri de Denizli Müftüsü Ahmet Hulusi Efendi’nin halkı cihada çağırmasıdır.
• İşgalin ilk protesto edildiği yer ise Havza olmuştur. Mustafa Kemal, Samsun’a çıktıktan sonra Havza’ya geçip ‘’Ey Türk Halkı, İzmir’in işgali her yerde protesto edilsin’’ demiştir.
• İstanbul’da Kadıköy ve Sultanahmet Mitingleri yapılmıştır. İstanbul Mitinglerinde Halide Edip öne çıkan isimlerden olmuştur. Halide Edip dışında Selim Sırrı Tarcan, Mehmet Emin Yurdakul, Nakiye Hanım gibi isimler de mitinglerde boy göstermiştir.

NOT 1: Halide Edip ve Türk kadınları tarafından yapılan mitingler Kara Çarşaf Mitingleri olarak bilinmektedir.

NOT 2: Halkın İzmir’in İşgali için tepki göstermesi, protesto etmesi, mitingler düzenlemesi Türk Kurtuluş Savaşı’nın başlamasında etkili olmuştur.

• İzmir’de Yunan kuvvetleri tarafından yakalanan Albay Süleyman Fethi’ye ‘’Yaşa Venizelos’’ dedirtilmek istenmiş fakat söylemediği için öldürülmüştür.
• İşgali kınamak için yapılan ilk toplantı Darü’l Fünun’da gerçekleşmiştir.
• Hem Yunanların hem de Türklerin ABD Başkanı Wilson’a haklı olduklarını gösteren mektuplar yollamaları üzerine durumun incelenmesi için Amiral Bristol Anadolu’ya gönderilmiştir.

AMİRAL BRİSTOL RAPORU

• Yunanların işgal ettiği Batı Anadolu’daki durumun öğrenilmesi için ABD’li Amiral Bristol Anadolu’ya gelmiştir.
• Amiral Bristol hazırladığı raporda şunları bildirmiştir:

Amiral Bristol Raporu Maddeleri

Bölgede çıkan olaylara neden olanlar Türkler değil Rumlardır. Bölgede çoğunluk olan Türklerdir ve bölgeye Türk kültürü hakimdir. Yunanlar bölgede yaptığı güvenlik sağlamaya değil, ilhak etmeye yöneliktir. Bölgeden Yunan kuvvetlerinin çekilip yerine İtilaf devletlerinin güvenlik birimleri yerleşmelidir.

• Amiral Bristol Raporu’nun önemi Yunan işgalinin niteliğinin tüm dünyaya duyurulmasıdır.
• Amiral Bristol Raporu, Türk bağımsızlık mücadelesinin haklı olduğunu gösteren ilk uluslararası belge olması yönü ile de önem taşımaktadır.

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ’NDE HAZIRLANAN DİĞER RAPORLAR

Anadolu’daki işgaller için hazırlanan başka raporlar da bulunmaktadır.

Milli Mücadele Dönemi Raporları:

GENERAL HARBORD RAPORU

• General Harbourd Raporu, Doğu Anadolu’daki durum için hazırlanmıştır. Ermenilerin haksız olduğu dile getirilmiştir.
• Raporun içeriği:

General Harbord Raporu Maddeleri

Doğu Anadolu’da Türkler çoğunluktur. Bölgede ABD’nin ihtiyaçlarını karşılayacak kaynakların bulunmamaktadır. Bölgenin ABD mandasında kalması gereklidir.

MİLNE RAPORU

• Milne Raporu Nedir? Yunanların İzmir’i işgal etmesi ile ortaya çıkan durumdan ötürü yapay bir hat çizilmiş ve buna Milne Hattı denmiştir.
• Raporda işgal edilen yerlerden ileri gidilmemesi istenmiştir.
• Milne Raporu Yunan işgalini destekleyen bir rapordur. General Milne Raporu olarak da bilinir.

DR. ESAT IŞIK RAPORU

• Dr. Esat Işık, Milli Kongre Cemiyeti kurucusudur.
• İzmir’in işgali üzerine rapor hazırlamıştır.
• Raporda Batı Anadolu’daki işgallerin haksızlığına değinmiştir.
• Esat Işık Raporu’nun önemi Batı Anadolu’daki işgallerin haksız olduğunu gösteren ulusal ilk rapor olmasıdır.
•  Kuva-yi Milliye kavramı ilk kez Doktor Esat Işık Raporu içinde kullanılmıştır.

Bir sonraki yazı Mondros Sonrası Kurulan Cemiyetler yazısı ile devam etmektedir.