SAVAŞIN SONUNDA YAPILAN ANTLAŞMALAR VE MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından çeşitli ülkelerle çeşitli barış ve ateşkes antlaşmaları imzalanmıştır. Savaşın sonunda Osmanlı Devleti ile imzalanan antlaşma Mondros Ateşkes Antlaşması olmuştur.

SAVAŞ SONUNDA İMZALANAN ATEŞKES VE BARIŞ ANTLAŞMALARI

ANTLAŞMA İMZALANAN ÜLKE	ATEŞKES ANTLAŞMALARI	BARIŞ ANTLAŞMALARI
Romanya	–	Bükreş Barış Antlaşması   (7 Mayıs 1918)
Bulgaristan	Selanik Ateşkes Antlaşması   (29 Eylül 1918)	Nöyyi (Neuilly) Barış Antlaşması   (27 Kasım 1919)
Osmanlı Devleti	Mondros Ateşkes Antlaşması   (30 Ekim 1918)	Sevr Barış Antlaşması   (10 Ağustos 1920)
Avusturya	Villa Guiste Ateşkes Antlaşması   (3 Kasım 1918)	Sen Jermen (Saint Germain) Antlaşması (10 Eylül 1919)
Macaristan	Villa Guiste Ateşkes Antlaşması   (3 Kasım 1918)	Triannon Antlaşması   (4 Haziran 1920)
Almanya	Rethondes Ateşkes Antlaşması   (11 Kasım 1918)	Versay (Versailles) Barış Antlaşması   (28 Haziran 1919)

NOT 1: Yapılan Vista Gusti ateşkesi sırasında Macaristan, Avusturya’dan ayrılmıştır. Bu yüzden Macaristan ile ayrı bir barış antlaşması imzalanmıştır.

*İmparatorluk Avusturya, Macaristan, Hırvatistan ve Çekoslovakya devletlerine dönüşmüştür.

NOT 2: İttifak devletlerle Romanya arasında yapılan Bükreş Barış Antlaşması savaşın galibinin İtilaf Devletleri olmasıyla hükümsüz olmuştur.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 EKİM 1918)

Ateşkes İstenmesinin Sebepleri

• Savaşlarla zor durumda kalan Osmanlı Devleti’nin daha büyük zarar görmemesi
• Devletin savaşacak gücünün ve teknolojisinin kalmaması
• Wilson İlkelerine güven duyulması
• Osmanlı Devleti’nin müttefiksiz kalması

Ateşkesin İmzalanması

• Mondros Ateşkes Antlaşması 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanmıştır.
• Dönemin Osmanlı padişahı VI. Mehmet (Vahdettin), hükümeti ise Ahmet İzzet Paşa Hükümetidir.
• Antlaşma Limni Limanında Agamemnon Zırhlısında imzalanmıştır.
• Antlaşmayı Osmanlı Devleti adına Bahriye Nazırı Rauf Bey, Hariciye Nazır Müsteşarı Reşat Hikmet Bey, Kurmay Yarbay Sadullah Bey ile Ali Bey; İttifak Devletler adına ise Akdeniz Filo Komutanı İngiliz Amiral Calthrope imzalamıştır.

Mondros Ateşkes Antlaşması Maddeleri ve Yorumlanması

*Ateşkes maddeleri kolay anlaşılabilmesi için aşağıda sadeleştirilerek ve yorumlanarak yazılmıştır.

• Mondros Ateşkes Antlaşması 7. Maddesi: İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit eden herhangi bir durumda bölgeyi işgal edebilecektir.

‘’Bu madde ile Anadolu her türlü işgale açık hale gelmiştir.’’

‘’Mustafa Kemal Mondros’un 7. Maddesi için beyni yakan ateşten bir zehirdir demiştir.’’

• Mondros Ateşkes Antlaşması 24. Maddesi: Vilayet-i Sittede bir karışıklık çıkması durumunda buralar İtilaf Devletleri tarafından işgal edilebilecek.

‘’Bu maddenin amacı Büyük Ermenistan (Megola Armenia) devletinin kurulmasıdır.

NOT: Vilayeti Sitte Altı Şehir / Altı Vilayet anlamına gelmektedir. Bitlis, Elazığ, Sivas, Van, Erzurum ve Diyarbakır şehirlerini kapsamaktadır.

• Toros Tünelleri ve boğazlar işgal edilecek.

‘’Toros Tünelinin işgal edilmesinin amacı Antalya ve Mersin’in birbirlerine yardım etmesini engellemek.’’

• Osmanlı, elinde bulundurduğu esirleri serbest bırakacaktır.
• Ulaşım ve haberleşme araçları İtilaf devletlerinin elinde bulunacaktır.
• Osmanlı orduları terhis edilecek; ağır silahlar, cephaneler, askeri taşıtlar ve savaş gemileri İtilaf Devletlerine teslim edilecek.

‘’Refet Bele, Kazım Karabekir gibi bazı komutanlar İtilaf devletlerinin bu isteğini gerçekleştirmediler.’’

• Osmanlı içerisinde bulunan Avusturyalı veya Alman subaylar, diplomatlar sınır dışı edilecek.

‘’Bu madde ile olası bir ittifak engellenmek istenmiştir.’’

Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşması ile fiilen sona ermiştir.

 MONDROS SONRASI İŞGALLER

• Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması Anadolu’da işgaller yaşanmasına sebep olmuştur. Özellikle 7. ve 24. maddeler işgalleri legalleştirmiştir.
• Mondros’a bağlı ilk işgaller İngiltere, Fransa ve İtalya tarafından gerçekleşmiştir.

İngilizlerin İşgalleri	Urfa, Antep, Maraş, Merzifon, Samsun, Kars, İzmit, Kütahya, Çanakkale, Eskişehir, Bilecik, Batum, Musul
Fransızların İşgalleri	Adana, Mersin, Hatay, Dörtyol, Balıkesir, Bursa, Zonguldak
İtalya’nın İşgalleri	Antalya, Muğla, Fethiye, Milas, Marmaris, Konya, Akşehir, Afyon
Yunan’ın İşgalleri	İzmir ve çevresi ile Doğu Trakya

• İstanbul ve Boğazlar ise ortak işgal edilmiştir.
• İlk resmi işgal Yunanistan tarafından gerçekleşmiştir.
• Osmanlı Devleti’nde işgale uğrayan ilk yer Musul’dur. İngiltere tarafından işgal edilmiştir.
• Anadolu’da işgale uğrayan ilk yer Hatay Dörtyol’dur. Fransızlar tarafından işgal edilmiştir.
• Ayrıca Dörtyol işgallere karşı ilk silahlı direnişin yapıldığı yerdir. Kara Mehmet Çavuş tarafından ilk kurşun atılmıştır.
• Halkın işgallere tepki göstermemesi için Osmanlı tarafından Nasihat Heyetleri oluşturulmuştur.
• İşgaller sonucunda Ahmet İzzet Paşa Hükümeti istifa etmiş yerine Damat Ferit Paşa Hükümeti kurulmuştur.
• Halkın işgallere karşı ilk tepkisi Direniş Cemiyetleri kurmak olmuştur.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında yenilen devletlerin durumunu görüşmek için 18 Ocak 1919 tarihinde Paris Barış Konferansı yapılmıştır.

PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919)

• Dünya Savaşı’nda yenilen ve yenen devletler arasındaki barış antlaşmalarını belirlemek amacıyla ABD başkanlığında Paris Barış Konferansı yapılmıştır.
• Konferansta 32 devlet yer almıştır.
• Konferansa Osmanlı Devleti adına Damat Ferit Paşa katılmıştır.
• İngiltere, Fransa, İtalya ve ABD tarafından oluşturulan Dörtler Konseyi oluşturulmuştur. Japonya’nın içlerine dâhil olmasıyla adı Beşler Meclisi olarak değiştirilmiştir.
• Sömürgeciliğin adı değişmiş, manda ve himaye olmuştur.
• Wilson İlkelerinde bahsedilen Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulmuştur.
• İtalya’ya söz verilen bazı Osmanlı topraklarının Yunanistan’a verilmesi vaadi İtilaf Devletleri arasında ilk kez görüş ayrılığına sebep olmuştur.
• Konferansta Doğu Anadolu’da bir Emeni Devleti kurulması kararı alınmıştır.
• Türklerin Karadeniz’de katliam yapmadığını bildiren Hrisantos Raporu ve Suriye ve Filistin Araplarının konu alan King Crane Raporu konferansta sunulmuştur.

Bir sonraki kpss tarih ders notları konusu İzmir’in İşgali’dir.