SIFIRIN MUCİDİ: HAREZMİ
Harezmi tam adıyla Ebu Cafer Muhammed bin Musa El Harezmi; matematik, gökbilim, coğrafya ve algoritma alanlarında çalışmalar yapan, ‘’sıfır’’ sayısını insanlığa kazandıran İslam bilginidir.
İçindekiler
EN ÖZEL RAKAM ‘’0’’
Büyük İslam alimleri arasında yer alan Harezmi’yi anlatmaya başlamadan önce bize kazandırdığı sıfır rakamının tarihçesine değinelim.
Sıfır sayısı eski Mezopotamya uygarlıklarında da bilinen bir kavramdı. Kavramın altını çizelim çünkü o zamanlar sayı olarak değeri yoktu, sadece yokluğu ifade eden bir kavramdı. Sayı olarak kullanılması ise düşünüldüğünden çok daha uzun zaman aldı. Hindistanlı gökbilimci ve matematikçi Brahmagupta sıfırı matematik işlemlerinde kullanmış ve sıfır sayısının temelini atmıştır. Kökeni Hindistan’a ait olan sıfır sayısını Harezmi geliştirmiş ve sistemleştirmiştir. Ayrıca cebrin temelini de oluşturan Harezmi yaşamı boyunca birçok çalışma yapmış ve bilime çokça katkıda bulunmuştur.
HAREZMİ KİMDİR? HAREZMİ’NİN BAŞARILARLA DOLU HAYATI
İran kökenli bir ailenin çocuğudur. Horosan’ın (Özbekistan) Harezm şehrinde dünyaya gelmiştir.
Bazı kaynaklarda 870 yılında doğmuş olduğu belirtilir fakat bu kesin bir bilgi değildir. Doğum tarihi gibi hayatı hakkında bilinenler de çok sınırlıdır. Bilime merakı çocukluğundan başlayan Harezmi temel eğitimini Horosan / Harezm’de almıştır. Müslümanların İran’ı fethetmesi ile Bağdat bilimsel çalışmaların merkezi olmuş ve bilimle daha yakından ilgilenmek isteyen Harezmi, Horosan’dan Bağdat’a gelmiş ve buraya yerleşmiştir. Bağdat’ta günümüz bilimine de ışık tutan çok önemli araştırmalar yapmış, büyük başarılara imza atmıştır.
HAREZMİ’NİN ÇALIŞMALARI
Matematik, trigonometri, coğrafya, haritacılık, gökbilim ve algoritma alanlarında çalışmalar yapmış, başarılar elde etmiş ve günümüze bilim adına birçok katkıda bulunmuştur.
CEBİR ALANINDAKİ ÇALIŞMALARI
Kısaca ‘’cebir hesaplamaları’’ , ‘’cebir kitabı’’ olarak bilinen Kitab-ül Muhtasar fi Hesab’ül Cebr vel Mukabele Harezmi’yi bilim dünyasında büyük üne kavuşturan eseridir.
Bu eserde bir denklemde bulunan bilinenlerin bir yerde, bilinmeyenlerin ise bir yerde toplanması, ortaya çıkan sonucun sadeleştirilmesi diğer bir deyişle denklemlerin sistematik bir şekilde çözümlenmesi hakkında birçok örnek bulunmaktadır.
Tarihte ‘’x’’ bilinmeyenini kullandığı bilinen ilk kişi Harezmi olmuştur.
Harezmi’nin matematik alanında büyük öneme sahip olan bir diğer eseri Hint rakamları ve hesaplamalarının yer aldığı Kitâbü’l-Muhtasar fi’l Hisâbü’l Hindî’dir.
COĞRAFYA ALANINDAKİ ÇALIŞMALARI
Bilim dünyasının önemli isimleri arasında yer alan Harezmi, matematikte olduğu kadar coğrafya alanında da üne sahiptir. İslam dünyasının ilk coğrafyacıları arasındadır. Altı bölümden oluşan Kitab-u Suret’ül Arz adlı coğrafya eserinde dağları, denizleri, gölleri işlemiş ve bazı bölgelerin koordinatlarını vermiştir.
HAREZMİ ESERLERİ
Matematik İle İlgili Eserleri
- Kitab-ül Muhtasar fi Hesab’ül Cebr vel Mukabele
- Kitâbü’l-Muhtasar fi’l Hisâbü’l Hindî
- El-Müsahat
Coğrafya İle İlgili Eserleri
- Kitab-u Suret’ül Arz
Astronomi İle İlgili Eserleri
- Zic-al Harezmi
- Kitab-ul Amel Bi’l Usturlab
- Kitab-ul Ameli Usturlab
- Kitab’ül Ruhname