BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI: İTTİFAKLAR VS İTİLAFLAR

1914 yılında Avusturya – Macaristan Veliahtı Ferdinand, Sırbistan ziyareti sırasında Sırp Gavrillo Princip tarafından öldürülmüş ve Avusturya – Macaristan Sırbistan’a savaş ilan etmiştir. Almanya, Avusturya – Macaristan’ın; Rusya ise Sırbistan’ın yanında yer alarak savaşa dâhil olmuştur. Ardından Fransa ve İngiltere’nin Almanya’ya karşı cephe alması ile savaş Avrupa’ya yayılmış ve böylece Birinci Dünya Savaşı başlamıştır.

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI NEDENLERİ

1914 yılında başlayan Birinci Dünya Savaşı’nın nedenleri:

• Avusturya – Macaristan Veliahtı Ferdinand’ın öldürülmesi
• Devletlerin ham madde ve Pazar arayışı
• İtalya ve Almanya’nın sömürgecilik çalışmaları
• İtalya’nın Akdeniz’e hâkim olma isteği
• Rusya’nın sıcak denizlere inme isteği
• Avusturya – Macaristan ile Rusya arasındaki Balkanlara hâkim olma mücadelesi
• Rusya’nın Panslavizm politikası
• Almanya ve Fransa arasındaki Alsace Lorainne sorunu
• Fransız ihtilali ile yayılan milliyetçilik akımı
• Devletlerin silahlanma ve bloklaşma yarışı
• Japonya’nın Asya ve Büyük Okyanus’ta yayılma isteği

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA BLOKLAŞMALAR

	İTTİFAK DEVLETLERİ	İTİLAF DEVLETLERİ
Savaş Öncesi Bloklaşma	Almanya Avusturya – Macaristan İtalya (1915 yılında taraf değiştirmiştir.)	İngiltere Rusya Fransa
Savaştan Sonra Dâhil Olan Devletler	Bulgaristan Osmanlı Devleti	ABD Japonya Sırbistan Romanya Yunanistan Brezilya Portekiz İtalya (1915 yılında taraf değiştirerek itilaflara dâhil oldu.)

 

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE OSMANLI DEVLETİ

Almanya ile ittifak yapmak için Enver Paşa, Talat Bey, Sait Halim Paşa ve Halil Bey teşebbüslerde bulunmuşlardır.  Sonucunda ise 27 Temmuz 1914 tarihinde Almanya ile görüşmelere başlanmıştır. Görüşmeler 2 Ağustos’ta sonuçlanmış ve gizli bir Türk – Alman ittifakı imzalanmıştır. Bu ittifaka göre:

• Avusturya – Macaristan ile Sırbistan arasında çıkabilecek muhtemel bir anlaşmazlıkta iki devlet de tam tarafsızlık gösterecektir.
• Eğer Avusturya ile Osmanlı savaşa girer ve Alman askerleri de yardıma gitmek zorunda kalırsa Osmanlı Devleti de Almanya’ya yardım edecektir.
• Osmanlı Devleti herhangi bir tehdit altına girerse Almanya, Osmanlı’ya yardıma gidecektir.
• Türk – Alman ittifakı 1918 yılına kadar geçerli olacak ve eğer taraflardan biri antlaşmayı feshetmezse beş yıl daha geçerliliğini koruyacaktır.

ALMANYA BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA NEDEN OSMANLI’YI YANINDA İSTEDİ?

Almanya’nın Osmanlı’yı Birinci Dünya Savaşı’nda yanında isteme sebepleri:

• Osmanlı Devleti’nin savaşa girmesiyle yeni cepheler açılacak ve İttifaklar yeni cephelere asker göndermek zorunda kalacaklarından güçlerinin bölünecek olması
• Osmanlı’nın Halifelik (dini) gücünden yararlanmak istemesi
• Osmanlı’nın jeopolitik konumundan yararlanmak. Böylece İttifak devletler arasındaki yardımlaşma zorlaşacaktır.
• Boğazlardan yararlanma düşüncesi
• Osmanlı’daki insan gücü

OSMANLI DEVLETİ I. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA NEDEN ALMANYA’NIN YANINDA YER ALMAK İSTEDİ?

Osmanlı’nın Birinci Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın yanında yer almak istemesinin sebepleri:

• Almanya’nın desteğini de alarak kaybedilen toprakları geri alabilmek isteği
• Kapitülasyonlardan, siyasi ve askeri yalnızlıktan kurtulma isteği
• İttihat ve Terakkicilerin Alman hayranlığı ve savaşı kazanacaklarına dair büyük inançları
• Duyun-u Umumi’ye son verme isteği
• Turancılık fikrini hayata geçirme isteği

OSMANLI DEVLETİ’NİN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NA GİRİŞİ

• İngiltere, Almanya ile Osmanlı arasında yapılan ittifaktan haberdar olmuş ve bunun üzerine Osmanlı’nın kendilerine sipariş ettiği iki zırhlıyı teslim etmekten vazgeçmiştir. Ardından Goben ve Breslav adındaki iki Alman zırhlısı Çanakkale Boğazı’ndan geçerek Osmanlı’ya sığınmıştır. Osmanlı Devleti bu iki gemiyi İngiltere’nin sipariş edilen gemileri vermemesi üzerine satın almış ve isimlerini Yavuz ile Midilli olarak değiştirmiştir.

NOT: Yavuz ve Midilli gemilerinin başında bulunan kişi Alman Amiral Souchan’dır.

• Yavuz ve Midilli gemileri 28 Ekim tarihinde Rusya’nın Sivastopol, Odessa ve Novorossiysk limanlarını topa tutmuş ve böylece Birinci Dünya Savaşı ’na girmişlerdir.

NOT: I. Dünya Savaşı’nın başladığı sırada Osmanlı tahtında V. Mehmet Reşad bulunmaktaydı. Sultan Reşat 14 Kasım tarihinde Fatih Cami’de okunan Cihad-ı Ekber ile cihad ilan etmiştir. Savaşın bitimine aylar kala ise tahta VI. Mehmet (Vahdettin) geçmiştir.

OSMANLI’NIN SAVAŞA GİRMESİNİN SONUÇLARI

• Boğazlar tek taraflı kapatıldı.
• Kapitülasyonlar tek taraflı kaldırıldı. Bu durumun Almanya ve Avusturya içinde geçerli olması tepki göstermelerine sebep olmuştur.
• Birinci Dünya Savaşı Osmanlı’nın dahil olması ile süre olarak uzamıştır.

 BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NIN YAYILMASI

• Japonya’nın Alman sömürgelerine saldırmasıyla savaş tüm dünyaya yayıldı.
• Alman denizaltılarının Deniz Abluka Harekâtı sonucunda yolcu taşıyan bir ABD gemisini batırmasıyla ABD savaşa dâhil olmuştur.
• İspanya, Hollanda, Danimarka, İsveç, İsviçre gibi ülkeler Birinci Dünya Savaşı sırasında tarafsız kalmışlardır.

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI

GİDİŞATINI ETKİLEYEN DEVLETLER

• 10 milyona yakın insan hayatını kaybetti.
• Sivil savunma teşkilatları kurulmaya başladı.
• Totaliter rejimler ortaya çıktı. (Komünizm, Faşizm, Nazizm)
• İmparatorluklar parçalanmış, yeni devletler ortaya çıkmıştır.
• Ümmetçilik anlayışı sona ermiştir.

NOT: Savaş sırasında rejimi değişen tek devlet Rusya olmuştur.

DEVLETLER BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NI NASIL ETKİLEDİ?
OSMANLI DEVLETİ	Savaşın süresinin uzamasına sebep olmuştur.
ABD	Savaşın süresini kısalmasına sebep olmuştur.
İNGİLTERE	Japonya ile savaştan en karlı çıkan devlet olmuştur.
İTALYA	Taraf değiştirdi.
JAPONYA	Savaştan çekilen ilk devlet oldu. İngiltere ve Japonya en karlı çıkan devletler oldular.
YUNANİSTAN	Savaşa son katılan İtilaf devleti oldu.
BULGARİSTAN	Ateşkes imzalayan ilk devlet olmuştur. Ayrıca savaşa son katılan İttifak devletidir.

 

Bir sonraki KPSS Tarih konusu Osmanlı’nın savaştığı Birinci Dünya Savaşı Cepheleridir.