BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI CEPHELER – OSMANLI’NIN SAVAŞTIĞI CEPHELER

Birinci Dünya Savaşı cepheleri arasında Osmanlı Devleti’nin savaştığı cepheler:

TAARRUZ CEPHELERİ	SAVUNMA CEPHELERİ	YARDIM CEPHELERİ
‘’Osmanlı Devleti’nin açmış olduğu cephelerdir.’’	‘’İtilaf Devletlerinin açmış olduğu cephelerdir.’’	‘’Osmanlı’nın müttefiklerine yardım ettiği cephelerdir.’’
Kafkasya Kanal	Çanakkale Irak – Musul Suriye – Filistin Hicaz – Yemen	Makedonya Galiçya Romanya

 I. DÜNYA SAVAŞI’NDA MUSTAFA KEMAL’İN SAVAŞTIĞI CEPHELER

Mustafa Kemal’in savaştığı Birinci Dünya Savaşı Osmanlı cepheleri :

SAVAŞTIĞI CEPHE	RÜTBESİ
Çanakkale Cephesi  (Mustafa Kemal’in Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı ilk cephedir.)	19. Tümen Komutanı / Albay *
Kafkasya Cephesi	16. Kolordu Komutanı / Tuğgeneral
Suriye – Filistin Cephesi	Yıldırım Ordusu Grup Komutanı

 

*Mustafa Kemal, Çanakkale Cephesi’ndeki kahramanlıklarından dolayı 1 Haziran 1915 tarihinde Albay rütbesine layık görülmüştür. 8 Ağustos 1915 tarihinde Liman von Sanders tarafından Anafartalar Grup Komutanlığı’na getirilmiştir. 10 Ekim 1915 tarihinde Çanakkale Cephesi’nden Kafkasya Cephesi’ne geçerken Grup Komutanlığı’nı Fevzi Çakmak’a bırakmıştır.  Suriye Filistin Cephesi’nde ise Yıldırım Orduları Grubu 7. Kolordu Komutanlığı yapmıştır.

NOT: Mustafa Kemal’e Trablusgarp Savaşı sırasında Kurmay Binbaşı rütbesi verilmiştir.

TAARRUZ CEPHELERİ

Taarruz cepheleri, Birinci Dünya Savaşı cepheler arasında Osmanlı’nın kendisini savunmak için açtığı cephelerdendir.

KAFKASYA CEPHESİ

• Osmanlı topraklarında açılan ilk Birinci Dünya Savaşı cephesi olmuştur.
• Osmanlı Devleti, Kafkasya Cephesi’nde Rusya ile mücadele etmiştir.
• Hasan İzzet Paşa cephenin asıl komutanıdır.
• Osmanlı Devleti’nin savaşta toprak kazandığı tek cephe

NOT: Kafkasya Cephesi, Osmanlı’nın başarısız olmasına rağmen toprak kazandığı cephedir.

Kafkasya Cephesi’nin Açılma Sebepleri

• Turancılık (Pantürkizm) ideolojisini gerçekleştirme isteği
• Berlin Antlaşması ile kaybedilen Kars, Ardahan ve Batum’u geri almak
• Bakü petrollerine sahip olmak
• Hindistan’a ulaşabilme düşüncesi

Gelişmeler

• Turancılık fikir akımı doğrultusunda bütün Türkleri bir araya getirmek isteyen Genel Kurmay Başkanı Enver Paşa, Sarıkamış Harekâtı gerçekleştirmiştir.
• Sarıkamış Harekatı’nda Türk askerlerinin soğuk hava koşuluna dayanamaması, salgın hastalık, teknik ve askeri yetersizlik gibi sebeplerden ötürü başarısız olmuş, 30.000 civarı askerimiz şehit olmuştur.

NOT: Sarıkamış Taarruzu başarısızlığı sonucunda Turancılık fikri yıkılmıştır.

• Taarruzdaki başarısızlığın ardından Rusya; Erzincan, Erzurum, Van, Bitlis, Muş ve Trabzon’u ele geçirmiştir.

Sarıkamış Harekâtı Sonrası Rusya’nın Ele Geçirdiği Yerler
Erzurum Erzincan	Van Bitlis	Muş Trabzon

 

• Ruslar, Anadolu’yu işgal etmekle kalmamış aynı zamanda Ermenileri de kışkırtarak isyan etmelerine sebep olmuştur. Bunun üzerine Osmanlı Devleti Tehcir Yasası çıkararak Ermenilere zorunlu göç yaptırmıştır.
• Çanakkale Cephesi’ndeki kahramanlıklarının ardından Kafkasya Cephesi’ne atanan Mustafa Kemal Paşa 1916 yılında Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri almıştır.
• 1917 yılında ise Rusya’da başlayan Bolşevik İhtilali Rusları geri çekilmek zorunda bırakmıştır.
• Bu süreçte Rusya’da yeni yönetim kurulmuş ve Osmanlı Devleti ile yeni Rus yönetimi Erzincan Ateşkesi yapmıştır.

NOT: Yeni Rus yönetimi, Çarlık Rusya’nın yaptığı gizli antlaşmaları Sarı Kitap ile açıklamıştır.

• Ateşkesin ardından Brest Litowsk Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre Rusların Berlin Antlaşması ile aldıkları Kars, Ardahan ve Batum Osmanlı’ya geri verilmiştir.

NOT: Elviye-i SeLase olarak bilinen Kars, Ardahan ve Batum Brest Litowsk Antlaşması ile geri alınmıştır.

KANAL CEPHESİ

Süveyş Kanal Cephesi, Almanya’nın isteği ile açılan Birinci Dünya Savaşı cepheler arasındadır.

Kanal Cephesi’nin Açılma Sebepleri

• Almanya’nın İngiltere’nin sömürge yollarını kesmek istemesi
• Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı Osmanlı’dan geri almak istemeleri

Gelişmeler

• Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu, İngilizleri destekleyen Arapların ayaklanması üzerine yenik düşmüştür.
• Osmanlı, bu cephede Almanlardan yardım beklemiş fakat beklentileri karşılık bulmamıştır.

 SAVUNMA CEPHELERİ

İtilaf Devletleri tarafından açılan Birinci Dünya Savaşı cepheleridir.

ÇANAKKALE CEPHESİ

• İngiltere ve Fransa’nın saldırıları üzerine Osmanlı tarafından açılan cephedir.
• Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı cepheler arasında kapanan ilk cephesidir.
• Çanakkale Cephesi, genelinde savaş kazanılan tek Dünya Savaşı cephesidir.
• Bu cephede Türkçülük fikir akımı etkili olmuştur.
• Vatan savunma bilinci (kuvay-ı milliye ruhu) ortaya çıkmıştır.
• Bu savaşta şehit olanların birçoğu eğitim almış erkekler olduğundan Aydınlar Savaşı olarak da anılır.
• Ayrıca Çanakkale Savaşı için Centilmenler Savaşı veya Dardanel Savaşı da denmiştir.
• Yarım milyondan fazla insan ölmüştür.
• Birinci Dünya Savaşı’nın süresini uzatmıştır.

Çanakkale Cephesi’nin Açılma Nedenleri

• İngiltere ve Fransa’nın boğazları kullanarak Rusya’ya yardım göndermek istemesi
• Osmanlı Devleti’nin Hint yarımadasına geçmesini engellemek
• İstanbul’u alarak Osmanlı Devleti’ni sona erdirerek savaşın süresini kısaltmak
• Balkan ülkelerini yanlarına çekmek
• Rusya’nın buğdaylarından yararlanmak
• Osmanlı’nın Asya ile Avrupa arasındaki bağlantılarını kesmek

Gelişmeler

• İngiliz ve Fransız savaş gemileri boğazlardan geçmeye çalışırken Türk topçularının savunması ile karşı karşıya kalmıştır. Cevat Çobanlı, Nusret Mayın Gemisi, Nusret Mayın Gemisi ile İtilaf Devletlerinin geçişini engellemiştir.
• Boğaz’ın dar olan yerlerine döşediği mayınlarla düşman gemilerine büyük hasar verdirten Tümgeneral Cevat Çobanlı 18 Mart Kahramanı olarak anılmaktadır.
• Çanakkale Savaşlarının bir diğer kahramanı ise büyük mermilerin başarılı atışlarını gerçekleştiren Seyit Onbaşı’dır.
• Boğazlardan geçemeyeceklerini anlayan İtilaf Devletleri savaşı karaya taşımaya karar vermişlerdir.
• Tümen Komutanı Mustafa Kemal’in ordularla birlikte verdiği kahramanca mücadele sonucunda düşman boğazlardan geçemeyeceğini anlamış ve geri çekilmiştir.
• Çanakkale Cephesi’nde savaşılan mevziler:

Çanakkale Cephesi’ndeki Mevziler
Anafartalar Conkbayırı Arıburnu Seddülbahir Kireçtepe	Kanlısırt Kocaçimen Kilitbahir Zığındere Kitre
Çanakkale Cephesi’nde Mustafa Kemal’in Savaştığı Mevziler
Anafartalar Arıburnu	Conkbayırı Kireçtepe

 

• Savaştığı mevkilerde başarılı olan Mustafa Kemal, Conkbayırı’nda askerlerine BEN SİZE TAARRUZU EMRETMİYORUM, ÖLMEYİ EMREDİYORUM! demiştir.

NOT: Mustafa Kemal, Çanakkale Cephesi’ndeki başarıları sebebiyle Anadolu’da tanınan bir komutan haline geldi. Bu durum ileride Milli Mücadele’nin lideri olmasında etkili olacaktır.

• Mustafa Kemal, düşmanların geri çekilişini gördüğünde Hamdolsun, İstanbul’u kurtardık demiştir.
• Kemal, Anafartalar Kahramanı olarak anılmaya başlanmıştır.

NOT: Mustafa Kemal Kaderin Adamı başlığıyla İngiliz gazetesine çıkmıştır.

‘’Bir kader vardı değişmeyecek, bir adam geldi, kaderi değiştirdi.’’

• Bu sırada Rusya’da yaşanan Bolşevik İhtilali sebebiyle Rusya savaştan çekilmiştir.
• Çanakkale Savaşı sonucunda Bulgaristan, İttifaklar ile aynı grupta yer almış ve böylece Almanya ve Osmanlı arasında kara bağlantısı sağlanmıştır.
• Ayrıca savaşın sonucu İngiltere’nin kabine değişikliği yapmasına sebep olmuştur.

NOT: Çanakkale Savaşı hem deniz savaşı hem de kara savaşıdır. 18 Mart 1915 tarihinde Çanakkale Deniz Savaşları, 20 Ocak 1916 tarihinde ise Çanakkale Kara Savaşları sonlanmıştır. Mustafa Kemal ise Çanakkale Kara Savaşları’nda yer almıştır.

Çanakkale Cephesi Neden Önemlidir?

Çanakkale’de geçit verilmesi Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul’un da alınması anlamına gelir. Çanakkale demek İstanbul demek, Çanakkale demek başkent demek… Eğer Çanakkale’de geçit verilseydi düşman İstanbul’a kolaylıkla ulaşacaktı.

Çanakkale’nin alınması İstanbul’un alınması demekti. İstanbul’un alınması Osmanlı’nın tamamen alınması demekti. Çanakkale’de verilen şanlı savaş Osmanlı Devleti’ni kurtarmıştır.

IRAK CEPHESİ

İngiltere’nin Rusya’ya yardım yollamak amacıyla açtığı cephedir.

Irak Cephesi’nin Açılma Nedenleri         

• Rusya’ya kara yoluyla yardım gönderebilmek
• Irak ve İran petrollerine sahip olmak
• Almanya’nın Hindistan’a kara yoluyla ulaşmasını engellemek
• Türklerin İran üzerin Hindistan’a geçmesini engellemek

Gelişmeler

• Osmanlı ordusu Irak Cephesi’nde kahramanca mücadele etmiş, Selman-ı Pak ve Kutü’l Amare’de zaferler kazanmıştır. Fakat İngilizlerin asker takviyesi Osmanlı’nın bu cephede daha fazla tutunamamasına sebep oldu.
• Halil Paşa, Kutü’l Amare’de İngiliz General Towshend ve askerlerini esir etmiştir. Bu başarısından dolayı Halil Paşa’ya Kutü’l Amare Kahramanı unvanı verilmiştir. Burada kazanılan zafer 1952 yılına kadar Kut Bayramı olarak kutlanmıştır.

NOT: Soyadı kanununun ardından Halil Paşa’ya Mustafa Kemal Atatürk tarafından Kut soyadı verilmiştir.

• Kutü’l Amare Savaşı’ndan sonra İngiltere ve Fransa arasında Sykes Picot Antlaşması imzalanmıştır.

HİCAZ – YEMEN CEPHESİ

• İngilizlerin kutsal bölgelere ve bu bölgede bulunan petrollere sahip olma isteği sonucunda açılan cephedir.
• Savaş öncesinde Mekke Emir-i Şerif Hüseyin ile İngiltere arasında Mac Mahon Antlaşması imzalanmış ve İngiliz – Arap işbirliği kurulmuştur.
• Osmanlı Devleti, kutsal bölgeleri korumak istemiş fakat Arapların İtilaf Devletlerinin yanında olmasından dolayı başarılı olamamıştır.

NOT: Arapların halifeliğe sahip olan Müslüman devlet Osmanlı’nın değil de Hristiyanların yanında yer alması Ümmetçilik fikir akımının zayıfladığını gösterir.

• Askerlerimiz İngilizlere esir düşmüş burada ise Sidi Beşir (Seydibeşir) Kampında işkence yapılmış, gözleri kör edilmiş ve o halde çöle bırakılıp çöl hayvanlarına yem edildiler. Seydibeşir Olayı sebebiyle 1921 yılında İngiltere, TBMM tarafından kınamıştır.
• Arabistanlı Lawrence bu cephede İngiliz ajanı olarak görev yaptı.
• Hicaz – Yemen Cephesi’ni Fahreddin Paşa ‘’ Medine Müdafaası ’’ ile savunmuştur. Bunun üzerine Fahreddin Paşa; Çöl Ortasında Plevne Kahramanı, Çöl Aslanı, Çöl Kaplanı gibi unvanlara layık görülmüştür.
• Bu cephedeki savaş sonucunda Yemen bağımsızlığına kavuşmuş, Cidde ile Taif ise İngilizlerin eline geçmiştir.

SURİYE – FİLİSTİN CEPHESİ

• Kanal Cephesi’nde Osmanlı Devleti’nin başarısız olması üzerine İngiltere tarafından açılmıştır. Kanal Cephesi’nin devamı sayılmaktadır.
• İngilizler, Osmanlı’yı Sina Yarımadası’na kadar kovalayarak Suriye sınırına kadar getirmiş ve bütün Suriye toprakları İngiltere’nin eline geçmiştir.
• Birinci Dünya Savaşı cepheler arasında en geniş toprak kaybının yaşandığı Osmanlı cephesi olmuştur.
• Mustafa Kemal’in mücadele ettiği cephelerdendir.

YARDIM CEPHELERİ

• Osmanlı Devleti’nin müttefiklerine yardım gönderdiği cephelerdir. Bu cepheler Galiçya, Makedonya ve Romanya Cepheleridir.
• Osmanlı, müttefikleri kaybettiği için bu savaşta kaybetmiş sayılmıştır.

BONUS:

• Mustafa Kemal Birinci Dünya Savaşı’nda göstermiş olduğu başarılardan ötürü Padişahın Onursal Yaveri unvanını almıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti 5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Birinci Dünya Savaşı sırasında Mısır’da İngilizlere esir düşmüştür.

Bir sonraki kpss tarih konusu Birinci Dünya Savaşı Gizli Antlaşmalarıdır. Okumak için buraya tıklayabilirsiniz.