DAĞILMAYI ÖNLEME ÇABALARI: OSMANLI FİKİR AKIMLARI

II. Meşrutiyet Dönemi sırasında Osmanlı Devleti’nin dağılmasının önlenmesi amacıyla çeşitli fikir akımları ortaya atıldı. Osmanlı fikir akımları birbirinden çok farklı düşünceleri de içerse ortak fikir aynıydı; dağılmayı önleme çabası.

OSMANLI DEVLETİ’Nİ DAĞILMAKTAN KURTARMAK İÇİN ORTAYA ATILAN FİKİR AKIMLARI

Osmanlı Devleti’nde dağılmayı önleme çabaları birçok fikir doğurdu. Osmanlı fikir akımları :

OSMANLICILIK (İTTİHAD-I ANASIR)

• Osmanlıcılık bir diğer adıyla İttihad-ı Anasır düşüncesi Osmanlı İmparatorluğu içerisinde yaşayan tüm insanların din, dil, ırk ayrımı yapılmaksızın eşit olması anlamına gelmektedir.

‘’ Osmanlıcılık; din, dili ırk gözetmeksizin herkesi Osmanlı vatandaşı sayma anlayışıdır.’’

• Bu fikir akımında Osmanlı Devleti’nde yaşayan bütün milletlerin bir arada ve eşit yaşaması amaçlanmıştır.
• II. Mahmut tahta çıkarken din özgürlüğünden bahsetmiş ve Osmanlıcılık fikir akımı için temel oluşturmuştur. Tanzimat Fermanı ise Osmanlıcılık fikir akımı için atılan ilk adımdır.
• İttihad-ı Anasır düşüncesi I.Balkan Savaşı’ndan sonra Osmanlı’nın elinden çıkan son Balkan toprağı olan Arnavutluk ile önemini yitirmiştir.
• Osmanlıcılık fikrinin geçerliliğini kaybetmesinin en önemli sebebi milliyetçilik akımı etkisidir.
• Osmanlı fikir akımları arasında yer alan Osmanlıcılık düşüncesinin savunucuları:

Osmanlıcılık Fikir Akımı Temsilcileri
Namık Kemal Şinasi Ziya Paşa Ali Suavi	Mithat Paşa Halil Paşa Mustafa Reşit Paşa Ahmet Beyzade

TÜRKÇÜLÜK (TURANCILIK / PANTÜRKİZM)

• Osmanlı fikir akımları içerisinde yer alan bir diğer düşünce Turancılık akımı olmuştur.
• Turancılık fikir akımı ile Türkleri bir bayrak altında toplamak hedeflenmiştir.

‘’Türkçülük, dünyadaki tüm Türkleri tek bayrak altında birleştirme düşüncesidir.’’

• Türkçülük fikir akımı Dilde Türkçülük deyişi ile ortaya çıkmıştır.
• Türkçülük, Cumhuriyet’in kuruluş felsefesi olmuştur.
• Mustafa Kemal Atatürk, yeni Türk devletini Pantürkizm ideolojisi ile kurmuştur.
• Atatürk’ün ilkelerinden olan Milliyetçilik ilkesinin temelini oluşturmaktadır.
• Bu düşünce II. Meşrutiyet sonrası İttihat ve Terakki’nin benimsediği ideoloji olmuştur.
• İlk Türkçü teşkilat olan Türk Derneği 1908 – 1913 yılları arasında faaliyet göstermiştir.
• 1911 yılında Mehmet Emin başkanlığında Türk Yurdu Derneği faaliyete başlamıştır. 1912 yılında ise yerini Türk Ocağı’na bırakmıştır. (1931 yılında ise Türk Ocakları Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle Halkevlerine dönüştürülmüştür.)
• 1913 yılında Türkçülük ideolojisini yaymayı hedefleyen Halka Doğru Dergisi çıkarılmıştır.
• Dünya Savaşı’nda yenik düşülmesi ile Turancılık düşüncesi zayıflamıştır.

Türkçülük Fikir Akımı Temsilcileri
Yusuf Akçura Mehmet Emin Yurdakul Ziya Gökalp Fuat Köprülü	Gaspıralı İsmail Ömer Seyfeddin Zeki Velidi Togan Halide Edip Adıvar

Ziya Gökalp Kimdir?

• Ziya Gökalp yazar, şair, siyasetçi ve Türk toplumbilimcidir.
• Meclisi Mebusan ile TBMM’de milletvekilliği yapmıştır.
• Türk milliyetçiliğinin babası olarak bilinir.
• Türkçülüğün Esasları, Kızıl Elma, Doğru Yol ve Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak Ziya Gökalp eserleri arasındadır.

Mehmet Emin Yurdakul Kimdir?

• Mehmet Emin Yurdakul şair ve siyasetçidir.
• Milletvekilliği yapmıştır.
• Milli Şair olarak anılmaktadır.
• Türk Ocağı ilk genel başkanı Mehmet Emin olmuştur.
• Cenge Giderken şiiri en önemli şiirleri arasındadır.

BATICILIK (GARPÇILIK)

• Osmanlı fikir akımları içinde yer alan Batıcılık / Garpçılık düşüncesi Yeni Türk Devleti’nin kurulmasında etkili olan fikir akımlarındandır.
• Avrupalı devletlerdeki gelişmeleri takip etmek, uygulamaya çalışmak Batıcılık Fikir akımını başlatmıştır.
• Batıcılık fikrine sahip olanlar daha sonralarda kendi aralarında fikir ayrılığı yaşamıştır. Bu fikri savunanlardan bazıları Batı’nın sadece teknik yönlerini almalıyız düşüncesine sahipken bazıları teknik gelişmelerin yanı sıra batı kültürünün de alınması gerektiğini savunmuştur.
• Mustafa Kemal ise sadece çağdaşlaşma için Batıcılığı uygulamıştır.
• Batıcılık fikrine sahip olanlar fikirlerini İçtihad dergisinde açıklamıştır.

Batıcılık Fikir Akımı Temsilcileri
Tevfik Fikret Rıza Tevfik İbrahim Temo	Celal Nuri Abdullah Cevdet Terbiyeci Satı

NOT: Batı temelli ilk takvim 1917 yılında yürürlüğe giren Takvim-i Garbi’dir.

ÜMMETÇİLİK (İSLAMCILIK / PANİSLAMİZM)

• Abdülhamid’in resmi dış politikası olmuştur.
• İlk defa I. Balkan Savaşı’nda Arnavutluk’un kaybedilmesiyle önemini yitirmeye başlamış, Dünya Savaşı sırasında Arapların İngilizler ile hareket etmesiyle son bulmuştur.
• 3 Mart 1924 tarihinde halifeliğin kaldırılması ile tamamen sona ermiştir.

İslamcılık Fikir Akımı Temsilcileri
Mehmet Akif Ersoy Ahmet Hamdi Sait Halim	II. Abdülhamid İskipli Atıf Hoca

 

Mehmet Akif Ersoy Kimdir?

• TBMM’de milletvekilliği yapmıştır.
• İstiklal Marşı yazarıdır.
• Safahat adlı eserine İstiklal Marşı’nı koymamıştır. Sebebini ise şu sözüyle açıklamıştır: ‘’Çünkü ben O’nu milletimin kalbine gömdüm.’’
• El Uksur adlı şiirinde Mısır hatıralarını anlatmıştır.

ADEM-İ MERKEZİYETÇİLK

• Merkez yönetimin yetkilerinin azaltılıp yerel yönetimin güçlendirilmesine dayalı fikir akımıdır.
• Adem-i Merkeziyetçilik fikir akımının öncüsü Prens Sabahaddin idir.
• Bu fikri Prens Sabahaddin ile Ahrar Fırkası üyeleri savunmuştur.

Bir sonraki Kpss Tarih konumuz Trablusgarp Savaşı‘dır.